Mythe #7: 'Ik heb niets te verbergen'

Je hoort het vaak als argument voor meer camera's op straat. Ik heb toch niets te verbergen. Ik doe toch niets fout? Hetzelfde argument wordt gebruikt door sociale mediabedrijven, overheden, beveiligingsdiensten en werkgevers die plannen hebben om meer 'surveillance'-toepassingen te gebruiken. Surveillance, of ook wel 'bewaking' of 'toezicht', is het observeren en controleren van menselijk gedrag, meestal met als doel om bepaalde informatie te vergaren en te zien of je je wel gedraagt naar de norm. Denk opnieuw aan camera's op straat: die worden door politiediensten gebruikt om te zien of mensen geen misdadig gedrag vertonen. Je sterk verzetten tegen dat soort maatregelen maakt je al gauw verdacht: als je niets te verbergen hebt, waarom maakt het dan uit dat we je in het oog kunnen houden?

Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis, beiden journalist bij De Correspondent, halen deze redenering onderuit. Je hebt wél iets te verbergen, zo luidt ook hun boek uit 2016. Daarin geven ze elf argumenten waarom privacy belangrijk blijft, ook als je niets illegaal doet. Wij lichten er twee uit, een politieke en een filosofische reden:

Vanuit politiek perspectief is jezelf volledig blootgeven een moedige, maar gevaarlijke keuze. Vandaag mogen we in principe zijn wie we willen zijn, of het nu gaat om gender, geaardheid, geloofsovertuiging, enz. Maar ooit was dat anders. Moest je in de 19de eeuw op sociale media posten dat je in een homoseksuele relatie verkeert, dan was je dat wellicht niet goed bekomen (om het zacht uit te drukken). Ook vandaag kan je in sommige landen niet zomaar zeggen wat je wilt. De Chinese overheid hanteert bijvoorbeeld nog steeds een censuurpolitiek. Verzet tegen het regerende regime kan je het leven best moeilijk maken. Je kan dan zeggen: 'ja, maar dat is toch niet het geval in België?'. In België is de situatie inderdaad niet zoals in China, Rusland of Afghanistan. Het risico ligt echter in het feit dat 'wat fout is' altijd contextafhankelijk is. Wat je wel en niet te verbergen hebt hangt sterk af van waar je verblijft en in welke tijdsperiode je leeft. Bovendien weten we nooit zeker wie de toekomstige machthebbers zijn. Wat als een extreemrechts regime aan de macht komt en homoseksualiteit plots zou verbieden?

Er is ook een diepgaandere, filosofische reden om het argument 'je hebt toch niets te verbergen' tegen te spreken. Die stelt dat privacy, of de mogelijkheid om iets van jezelf verborgen te houden, een belangrijke voorwaarde is om ten volle 'mens' te kunnen zijn. De gedachten die door je hoofd gaan de hele dag, je gevoelens en je ervaringen zijn alleen voor jou toegankelijk. Ze maken je tot wie je bent. De meeste ervaringen die ons tot een 'ik' maken zijn immers privé en dus 'verborgen'. Laten we nu eens aannemen dat werkelijk alles wat je ooit zult denken of voelen voor iedereen voortdurend zichtbaar zou zijn. Wat zou er dan nog overblijven van dat 'ik'? Je zou wellicht een heel ander persoon worden. Wie je bent, zo stellen de auteurs, hangt immers grotendeels af van de mogelijkheid om te bepalen wat je nu wel deelt met anderen en wat niet. Wie zegt dat die 'niets te verbergen heeft', vergeet dus hoe sterk wij allen gevormd zijn door datgene wat we voortdurend verbergen voor anderen. Filosofisch gezien is de mythe dus een contradictie.

Ben je nog niet overtuigd of snak je naar meer? Lees dan gewoon het boek! Of check onze mythe #5 voor nóg een reden waarom je wel iets te verbergen hebt.