De podcast ‘Gemene Delers’ van het Hannah Arendt Instituut werpt één centrale vraag op: wat bindt ons nog in tijden van extremen? Eén aflevering, genaamd ‘online communicatie’, gaat specifiek over de rol van sociale media en journalistiek in dit vraagstuk. Is sociale media een megafoon voor extremen? Werken algoritmes polarisatie in de hand? Of is de zaak genuanceerder dan dat?
Vaak worden algoritmes aangeduid als dé oorzaak van fakenews, extreme standpunten en polarisatie. Gebruikers van sociale media zouden door het bekijken van, bijvoorbeeld, paardencontent nóg meer video’s en artikels van paarden voorgeschoteld krijgen. Zowel het platform als de gebruiker hebben hier baat bij. De gebruiker krijgt waar hij van houdt, en het platform wil zoveel mogelijk hits. Een win-winsituatie dus. Maar vervang die galloperende veulens door politieke idealen of ideeën, en een echokamer (een omgeving waarin enkel de eigen ideeën weerklinken) is niet meer ver weg. Daarbovenop zou men sneller geneigd zijn om content te lezen die ongeloofwaardig is en sensationeel, waardoor je in een leugenachtig web terecht komt. Dragen deze beweringen effectief bij aan polaristie? Maar nog belangrijker: kloppen deze stellingen eigenlijk wel? Ike Picone, professor media en journalistiek aan de VUB, antwoordt stellig: ja en neen.
Algortimes bepalen inderdaad wat je zien krijgt. Althans bij YouTube. Want niet alle sociale media werken zo. Daarbovenop is de kans groot dat je diverser nieuws te zien krijgt op sociale media dan wanneer je de krant leest of naar het journaal kijkt. Dit komt omdat je ook geconfronteerd wordt met het nieuws dat je vrienden leuk vinden. Daarnaast kan je ook zelf zorgen voor diverser nieuws op jouw sociale media. Personalisatie van content wordt vaak gelinkt aan algoritmes, maar je kan personalisatie ook gemakkelijk zelf in de hand werken. Je maakt namelijk je eigen selectie van bronnen. Die vorm van zelfselectie heeft een sterker effect op jouw voorkeuren dan de personalisatie van algoritmes.
Dat algortimes extremen in de hand werken is dus kort door de bocht. Is al die ophef errond dan nog nodig? Is er niet altijd al sprake geweest van polarisatie? Ook hier antwoordt Picone opnieuw: ja en neen. De verzuiling van België is een historisch voorbeeld van polarisatie. Het verschil is echter dat een krant destijds openlijk communiceerde vanuit welk denkkader het inhoud leverde. Je koos als lezer bewust voor katholieke of socialistische lectuur. Op sociale media, daarentegen, heb je het er vaak het raden naar. Hierdoor weten mensen vaak niet of het waar of onwaar is wat ze lezen. Hannah Arendt zei het al eerder: als mensen niet meer kunnen vertrouwen op het feit of iets juist of onjuist is, dan gaan zij niets meer geloven. En wie niets meer gelooft, is vatbaar voor eender wat. Om die reden kunnen we algoritmes toch beter in ons achterhoofd houden als we informatie sprokkelen op sociale media, concludeert Picone.
Leestip: wil je meer weten over de werking van algoritmes? Luister hieronder de podcastaflevering. Of lees het blogartikel waarin we de mythe ontkrachten dat algoritmes altijd objectief zijn.